Ciało człowieka było już fotografowane niezliczoną ilość razy – to temat, któremu z upodobaniem oddaje się niemal każdy fotograf. Akt kusi wieloma możliwościami wyrazu: pozwala uchwycić i zatrzymać przemijającą urodę ciała, wypowiedzieć swoje zauroczenie cielesnym kontaktem (szczególnie – erotycznym), a także przedstawić człowieka w jego uniwersalnej ludzkiej kondycji, niezakłóconej ubiorem, który zawsze wskazuje na konkretne, jednostkowe okoliczności. Niełatwo jest więc dodać do tego morza istniejących już fotografii coś nowego i własnego, co nie znudzi odbiorcy jeszcze jedną wersją dobrze znanej estetyki, a zaintryguje go i skłoni do refleksji. Radość z kontaktu z serią „Mapa ciała” pochodzi stąd właśnie, że kolejne zdjęcia w miarę ich oglądania wyzwalają rosnące zaciekawienie, a nawet fascynację widza odsłanianiem się nowego świata pełnego tajemnic.

Kadry przypominają nieco „Asymetrie” Zbigniewa Dłubaka ze względu na fragmentaryczność zbliżeń i budowanie iluzji przestrzeni z wykorzystaniem nieostrości obrazu. Dla tego klasyka polskiej fotografii ukazywany przedmiot jest jednak niemal abstrakcyjny: jego wyrafinowany cykl podejmuje przede wszystkim problematykę obrazowania przestrzeni, dotyczy także procesu widzenia świata oraz fotografii jako obrazu. Maria Śliwa opowiada o swoim widzeniu ciała. Ono samo jest niewątpliwie na pierwszym planie, choć w jej pracach ważny jest także proces patrzenia jako zjawisko w działaniu, pokazane jako żywa, fizyczna czynność.

„Mapa ciała” to tytuł, który dobrze przylega do tych fotografii. Są one czymś w rodzaju dokumentu wędrówki wzroku po powierzchni ciała, jak po wielkim, niemożliwym do ogarnięcia w całości kosmosie. Są świadectwem błądzenia po jego obszarze, tak jak błądzi się po mapie, dotykając coraz to innych miejsc i tracąc równocześnie z pola widzenia całą jej resztę. Skupienie uwagi na jednym fragmencie sprawia bowiem, że nierozpoznawalna staje się całość. Obiektyw chwyta moment zatrzymania wzroku na tym, a nie innym drobnym fragmencie ciała, który, pozbawiony kontynuacji, zostaje nagle zobaczony jako część dziwnej rzeczywistości, pokrewnej światu roślin czy krajobrazom. Przywodząc na myśl łodygę lub wnętrze kwiatu, albo zbocze wzgórza, obraz na zdjęciu odbiera ciału część jego cielesności i tworzy obszar zjawisk niepewnych i przedmiotów niezidentyfikowanych. Świat z fotografii Marii Śliwy to świat, w którym tożsamość rzeczy jest płynna. Zachodzą między nimi nieoczekiwane metamorfozy i korespondencje kształtów. Patrząc na te fotografie, widz gubi się w domysłach. Nie wie nigdy do końca, czym naprawdę jest to, co widzi – ciałem, rośliną czy pejzażem?

Obrazy te zwykle nie chcą także zdradzić, który fragment ciała był w konkretnym przypadku fotografowany. Także tutaj pozostawiają widza w niepewności i domysłach. Wydają się ukazywać rzeczywistość, której nigdy nie można zobaczyć do końca, jak na słynnej mapie Borgesa, rozrastającej się w głąb odwzorowywanego przez nią świata. Przybliżenie szczegółu, wizualne wchodzenie w głąb obrazu obecne w „Mapie ciała” tym silniej prowokuje skojarzenie z tamtą mapą, opisaną w opowiadaniu.

W fotografiach z tej serii jest pewna zagadka, która sprawia, że inspirują widza do zastanawiania się zarówno nad naturą ciała, jak i nad specyficznymi cechami obrazu-odbicia rzeczywistości. Na niemal wszystkich zdjęciach powtarza się ta sama intrygująca właściwość: dziwna podwójność obrazu, która nie wiadomo, czy jest naturalnym zjawiskiem symetryczności ludzkiego ciała, efektem lustrzanego odbicia, czy może wynikiem dwukrotnego kopiowania tego samego negatywu. Autorka z premedytacją wykorzystuje tu wiedzę, że symetria naturalnego obiektu nigdy nie jest doskonała. Obiecuje wyjaśnienie zagadki obrazu, ale zwodzi i wyprowadza na manowce. Nigdy nie jesteśmy pewni, czy to, co oglądamy należy do samej rzeczywistości, czy jedynie do jej obrazu, wierny wizerunek ciała wydaje się bowiem często widzowi czystą kreacją i złudzeniem.

Czasem jednak da się rozpoznać jakiś kształt na tyle, że wiadomo, iż jest tu i ciało kobiece, i męskie. W tym pierwszym nie ma jednak nic z tradycyjnie kobiecej miękkości, delikatności i ciepła. Jeśli doszukiwać by się w zdjęciach Marii Śliwy kobiecego ich charakteru, to odnajdzie się go, przewrotnie, gdzie indziej niż zazwyczaj: w kobiecej fascynacji wyrazistością, surowością i siłą. A więc tym, co odmienne i nieosiągalne.

Moc, promieniująca od wewnątrz z tych wizerunków ciała oraz ich wpisanie w związki z resztą natury – z biologią i przyrodą – sprawia, że wygląda ono jakby było niezniszczalne, wieczne. Wydaje się być własną alegorią, niemal pomnikiem ciała. Alegoryczność obrazu zagarnia w strefę swojego oddziaływania także erotyzm, który istnieje na tych fotografiach bardziej jako sugestia i możliwość niż wyrażony wprost sens. Pulsując w nich podskórnie, erotyzm jest tu niczym więcej, jak jednym z przejawów życia, jego częścią. Wpisuje się w hymn pochwalny na cześć życia, którym jest w istocie ta seria zdjęć.

„Mapa ciała” wyłamuje się z popularnego obecnie sposobu użycia fotografii, gdzie najważniejszy bywa kontekst, w którym zdjęcie zostaje umieszczone, natomiast sam obraz jest zwyczajny i oczywisty. Maria Śliwa sięga po obraz fotograficzny nie po to, by uzyskać łatwy i bezproblemowy wizerunek do dowolnego wykorzystania, ale dlatego właśnie, że jest to dla niej obraz nieoczywisty, pełen pytań bez prostych odpowiedzi. Obraz, który może być sprzymierzeńcem w odkrywaniu na nowo tego, co dobrze znane i w uczeniu się dostrzegania wokół siebie przeoczonych tajemnic.

Elżbieta Łubowicz

Odbiorca śledzący uważnie twórczość Marii Śliwy, oglądając bieżącą wystawę może w pierwszym momencie odnieść wrażenie, że Autorka zmieniła swój krąg zainteresowań. Ale po chwili namysłu dojdzie do oczywistego wniosku, iż jest to doznanie pozorne. W kręgu zainteresowań Autorki pozostaje niezmiennie – CZŁOWIEK. W prezentowanej wystawie zmieniona została forma- ale nie treść. Tym razem Autorka przedstawia nam ludzi niepełnosprawnych, mieszkańców Domu Pomocy Społecznej. Ludzi innych, a jednak takich samych. Niewątpliwie można w tym miejscu szukać odwołania do twórczości wybitnej nieżyjącej już artystki amerykańskiej Diany Arbus, która zbliżoną tematyką zajmowała się przez cały okres swej działalności twórczej. Ale – „Arbus pokazała nam menażerię potworów i przypadków skrajnych -większość z nich raziła brzydotą, nosiła groteskowe i odpychające łachy, była w przygnębiającym lub jałowym otoczeniu, a przy tym pozowała – a nawet uczciwie gapiła się w kamerę, porozumiewawczo wpatrując się w widza… … Dzieło jej ukazuje ludzi wstrząsających, godnych pożałowania a także odrażających – ale nie skłania do współczucia dla portretowanych.” ( Susan Sontag -” 0 Fotografii” ). Maria Śliwa podobnych niepełnosprawnych ludzi pokazuje nam w sposób zupełnie od Diany Arbus – odmienny. Z typowo kobiecą wrażliwością patrzy na Nich w sposób ciepły, ale i rozumiejący. W swoich zdjęciach pokazuje nam ich codzienne życie, zainteresowania, przeżycia. Bardzo dobrze, że w swych zdjęciach Autorka zrezygnowała świadomie z klasycznych zasad kompozycji plastycznej, które w tym przypadku przeszkadzałyby w odbiorze tego co w tej wystawie jest najważniejsze – treści. Treści zawierającej przesłanie, iż Ci Ludzie określani niepełnosprawnymi są też – LUDŹMI.

Michał Sowiński

W 1994 roku studentka Maria Śliwa podjęła temat w kategorii dokumentu i przekroczyła próg Domu Pomocy Społecznej w Orzeszu. Szok. Opanowanie. Nieznany świat, nieznanych losów, niespotykanych kształtów powoli zbliżał się do niej. Wcześniej dokumen-towała zjawiska podporządkowując je myśli przewodniej, estetycznej linii całości dla zamknięcia cyklu. W świecie, który ją wchłonął stała niema, jak jeden z późniejszych bohaterów (Kazik), bezsilna, próbująca zrozumieć coś, czego na Boga pojąć nie sposób przykładając miary świata prawidłowości i poprawnej wrażliwości. Każdy gest, każde spojrzenie w cen-trum uszkodzonego neuronu jakby trwało zawieszone w czasie, a każde przecież było osobną historią, osobnym losem. Materiał z przed dziesięciu lat zasygnalizowany obecnie wydaje się być raportem stanu faktycznego Domu jednostek dotkniętych chorobą Little’a. Tajemnica bytu pozostała poza kadrem, bo autorka „Wizji” zdawała sobie sprawę z braku odpowiednio dobranych narządów zmysłu, a także niezbędnej wiedzy o logice urojeń. Nie zamknęła jednak tematu, nie wyrzuciła z siebie tamtego świata. Temat dojrzewał. Na pewno wielokrotnie wracała w wyobraźni do bohaterów pierwszego spotkania. Była blisko, każdą myślą była bliżej prawdy egzystencji i indywidualnych historii. Po dziesięciu latach stanęła w tym samym centrum przetrąconych nerwów, porażonych mózgów, ale jakże ciepłych ludzkich uśmiechów, otwartych serc na wrażliwość innych. Teraz dopiero mogła pomyśleć, że jest gotowa, aby opowiedzieć obiektywem marzenia i pragnienia Marcina, Andrzeja, Kazika, Tomka. Całość dopełniają przedmioty, które są elementami codziennej kreacji, a także bodźce świata ze-wnętrznego przetwarzane i wykorzystywane na własny użytek. Za przykład niech posłuży postać Kazika z telefonem komórkowym przy uchu. Przerażający i porażający dla ludzkich sumień jest świat poza cywilizacyjnym biegiem, konsumpcyjnym homo ludens. Czy właśnie nad tym zamyślił się Andrzej? A może z biegnących w niewiadomych kierunkach do zanikającego celu śmieje się Tomek? Dla patrzących i niewidzących autorka umieszcza przypisy, chociaż tak naprawdę komentarze są zbyteczne. Z postaci wydobyła jasny i silny głos: JESTEM. JA JESTEM NA TEJ ZIEMI. O sobie również ma prawo powiedzieć: JESTEM! Cicho, bo patos nie byłby tu na miejscu.

Stanisław Krawczyki

W CZERNI I BIELI

Obserwuję fotografie Marii od pierwszych czarno-białych propozycji, od fascynacji dziecięcym zdziwieniem i ciekawością świata, przez rozbijanie struktury przedmiotu w kolorze, zabawy kolorem i powrót do czarno-białego wymiaru, gdzie zaskakuje intelektualną dojrzałością przeciągania światła przez mrok. Czasem po „rembrandtowsku”, jak chiński kaligraf operuje tylno-bocznym światłem, czasem tonalnie we wnętrzu, czasem miękko po fałdach. Nic tu nie dzieje się przypadkowo, nie ma elementów zbędnych, ozdobników z magazynu bibelotów, a co najbardziej urzeka, to kreacja świata w klasycznej triadzie: kobieta, mężczyzna, dziecko – lub kobieta, mężczyzna i trzecia osoba w przytłumionej ostrości, w przymgleniu tajemnicy miłości. Gest oddziela i łączy jednostkowe byty, wyznacza zależności, sygnalizuje pragnienia i niebezpieczeństwa wpisane w płaszczyznę porozumienia z widzem.

Stanisław Krawczyk

Już przed laty, znany artysta i teoretyk sztuki – Zbigniew Dłubak napisał: „… artysta, twórca wybiera takie środki wypowiedzi jak: malarstwo, fotografię, literaturę, muzykę, itp., które są mu potrzebne do wyrażenia treści powstałej w strukturze umysłu”. Autorka z premedytacją i z korzyścią dla tej ostatniej wybrała FOTOGRAFIĘ, właśnie do wyrażania owych „powstałych w strukturze umysłu treści”. Prezentowane na wystawie fotogramy są projekcją wizji i przemyśleń Autorki – na płaszczyznę obrazu. Interesuje ją szczególnie CZŁOWIEK, a raczej międzyludzkie więzi. W swych poprzednich wystawach takich jak „Panopticum” czy „One, Oni”notowała w sposób obrazowy właśnie te międzyludzkie relacje, międzyludzkie więzi. Relacje: starość-młodość; radość-smutki, młodość-młodość. W prezentowanej wystawie Autorka postąpiła w swych przemyśleniach krok do przodu. Wprowadziła tzw. „trzecie pokolenie”, które już zresztą było sygnowane w wystawie „Panopticum”. I poruszając się wciąż tym samym krokiem myślowym, stawia podobne pytania. Pytania istotne, o sens istnienia, o sens współistnienia. Prezentowana wystawa nie będzie łatwa w odbiorze. Wymaga od odbiorcy wysiłku mentalnego niezbędnego by nadążyć za tokiem myślenia Autorki. Ale sądzę, że gdy żyjemy w epoce chaosu informacyjnego, gdy spełnia się wizja McLuchana o „globalnej wiosce”, wysiłek taki jest po prostu imperatywem.; by spełniło się klasyczne dla teorii sztuki równanie IDEA ->TWÓRCA->DZIEŁO->ODBIORCA. Autorce życzę dalszego entuzjazmu twórczego dla dobra SZTUKI FOTOGRAFII.

Michał Sowiński

Ciało ludzkie w sztuce fotografii ma znaczenie naczelne. Jak tylko pojawiła się możliwość rejestracji rzeczywistości zaraz pojawiły się pierwsze dagerotypy nagich modelek obecnie w cenie kilku tysięcy dolarów! Znakomitości fotograficzne jak Robert Mapplethorpe czy Jock Struges i Andres Serrano z tego tworzywa utworzyli wielki fresk pokazujący czym może być ciało w sztuce-fotografii. Ich talent i odwaga pozwalają i naszym artystom na odkrywcze propozycje: Maria Śliwa uczyniła z tego tematu coś jeszcze innego. Użyła postaci ludzkiej w formie aktu jako znaku i symbolu ludzkich zachowań. Człowiek pozbawiony dekoracyjności okrycia staje się prawdziwszy w swym istnieniu. Jest polem bitwy na którym toczy się ego walka o zaistnienie w życiu. Artystka używa gestów i znaczeń dla zasadniczego pokazania źródła konfliktów i ich subtelnej dramaturgii. Możliwość odczytywania napięć i emocji czyni z fotografii Marii Śliwy cenną propozycję kreacyjnej fotografii. Nasuwa się podobieństwo do ekspresji we współczesnym teatrze ruchu i gestu. Należy podkreślić znakomite operowanie formą i światłem w tym procesie. Przypuszczam, że to tylko początek nowej drogi, którą podąża Artystka. Zwracam uwagę na dużą dozę szczerego liryzmu jak i dynamiki tworzonych obrazów. Widzę dalekie odbicie sztuki Zofii Rydet w jej „Świecie uczuć i wyobraźni”. Człowiek nagi bliżej jest kresowi ziemskiej wędrówki pozostawiając nam w pamięci gesty i znaki swej obecności. Sztuka fotografii Marii Śliwy to po prostu poezja ciała.

Jerzy Lewczyński

Wstęp do katalogu  z wystawy w Galerii B&B w Bielsku-Białej

Maria Śliwa, edukowana w uczelniach polskich i czeskich, stoi nad brzegiem oceanu, w którym toną nieskończone ilości obrazów fotomultimedialnych porzuconych przez ułamki spojrzeń współczesnego człowieka już prawie XXI wieku! To zjawisko tak fascynujące może się poddać tylko temperamentowi naszej Artystki! Trudno prorokować we własnym kraju ale chciałbym wierzyć, że moje słowa kiedyś się sprawdzą i potwierdzą erupcję talentu Marii Śliwy! Bo być artystą w fotografii to konieczność obserwacji zjawisk sztuki nie tylko aktualnej, ale i tej która nadchodzi! Przykłady sztuki-fotografii, które widzimy na wystawie to jak gdyby trzy rodzaje postaw artystycznych, w których zauważamy autorską interpretację rzeczywistości. Najbardziej przekonują mnie zestawy prac nazywane przez artystkę ,Panoptikum” co znaczy ,zbiór osobliwości”. Ten trochę uproszczony tytuł nie tłumaczy w pełni charakteru prezentacji. Te dramatyczne spojrzenie wprost w obiektyw przypominają właśnie pływające w morzu zapomnienia ostatnie spojrzenia-pytania o ludzki los. Odbieram to jako pytanie: ,Dlaczego”? Ta kompozycja dramaturgiczna oddaje trafnie wiele niepokojących pytań, które przynosi dzisiejsze życie. Pytanie ,Dlaczego” wnosi do tej fotografii humanistyczny aspekt oskarżenia wielu zjawisk współczesności! Drugą grupę fotografii stanowią kompozycje abstrakcyjne też według mnie związane z podobnym sposobem obserwowania rzeczywistości, wszak w fotografii budowane one są z elementów rzeczywiście istniejących. Wypowiedź twórcza poprzez formę jest znacznie trudniejsza ze względu na łatwość zarzutu o chaos kompozycyjny czy kolorystyczny. Wydaje mi się, że najlepiej rozumieć te obrazy jako próby poetyckiej interpretacji nastrojów powstałych przy obserwowaniu martwej materii. Warto przypomnieć, że sztuka abstrakcyjna   ma wiele przykładów podobnych dzieł. Fotografie powstałe bez udziału deformacji komputerowej  raz jeszcze potwierdzają urodę świata materii! Ostatnią grupę stanowią fotografie będące elementami fotografii reklamowej a więc sztuki utylitarnej. Tu też Artystka kieruje się podobnymi fascynacjami, kreując formy koliste, refleksy lustrzane i podobne efekty świetlne. Niebezpieczeństwo tkwi w konieczności pozbycia się kanonów malarstwa, gdyż fotografia nie może powielać ,prawd już odkrytych”.  Dwie ostatnie grupy fotografii pozwalają jednak na bardziej ludyczną interpretację!  Wierzę po obejrzeniu wystawy, że Maria Śliwa nie podzieli losu pasażerów ,Titanica” i z oceanu obrazów, fotografii i spojrzeń zachowa własny artystyczny wyraz!

Jerzy Lewczyński